J. ROTH, KRYPTA KAPUCYNÓW

W Krypcie kapucynów, kontynuacji wybitnego Marsza Radetzky’ego, Roth po raz ostatni roztacza przed czytelnikiem universum Austrii. Jej główny bohater Franciszek Ferdynand, ostatni z Trottów, słoweńskiego rodu obdarzonego szlachectwem pod Solferino, przygląda się końcowi republiki austriackiej.

Ktoś, kto lubi miejskie spacery i chętnie przechadza się po centrum Paryża – jeśli tylko nadarza się okazja – nie może nie zauważyć tablicy na domu znajdującym się na samym końcu szerokiej i nieco archaicznej, oszczędzonej przez nowoczesne przemiany rue de Tournon. Ulica ta, mimo że znajduje się w samym sercu miasta, wydaje się nieco rozmarzona; nie ma tu nadmiernego ruchu samochodowego, nie znajdziemy tu też ani domów towarowych, ani modnych kawiarni, co najwyżej parę staroświeckich sklepów. Tablica przypomina, że tu właśnie, w tym budynku, mieścił się hotel, w którym spędził ostatnie lata życia wybitny pisarz, Joseph Roth (dwa kroki dalej zaczyna się już piękny Ogród Luksemburski). Tablica – jak wszystkie tego rodzaju enuncjacje – jest oczywiście niezmiernie lakoniczna i nie wspomina o dramatach, jakie przeżywał w tym miejscu galicyjsko-austriacki pisarz, nie mówi nic o obłędzie jego żony, o alkoholizmie, z którym zmagał się Roth, o jego przyjaźni ze Stefanem Zweigiem (który często służył mu wsparciem, niekiedy także finansowym) ani też o jego głębokim, uzasadnionym niestety, pesymizmie politycznym.